کپور معمولی یا کپور اروپایی Common Carp

نام علمی Cypinus carpio از ماهیان گرمابی و زیر گروه کپورماهیان است.

یخت شناسی و فیزیولوژی:

کپور ماهیان در آب­ های گرم رشد و نمو دارند، در آب با دمای 12 درجه سانتی­ گراد شروع به تغذیه می­ کنند و در دمای 28-25 بهترین تغذیه و در نتیجه بهترین رشد را نشان می ­دهند. باتوجه به اینکه ماهی، یک آبزی خونسرد است دمای بدن آن با دمای آب اطراف تقریبا برابر است. با افزایش دما، نیاز ماهی به اکسیژن نیز افزایش پیدا می­ کند که در این مواقع هوادهی استخر ضرورت پیدا می ­کند. این ماهیان در دمای کمتر از 7 درجه سانتی‌گراد به صورت دسته جمعی به خواب زمستانی فرو می‌روند.

حداکثر طول در این ماهی 120 و به‌طور معمول 40 تا 80 سانتی‌متر است. در نمونه‌های پرورشی سرعت رشد ماهی حدود دو برابر نمونه وحشی است. وزن این ماهی به‌طور معمول بین 2 تا 14 کیلوگرم می‌باشد اما می‌تواند تا بیش از 40 کیلوگرم نیز رشد کند.

 این ماهی بدنی پهن دارد و سطح بدنش از فلس­ های درشت و گرد پوشیده شده­ است. باله پشتی آن طویل بوده و دارای دو جفت سبیلک در جلوی دهان می­ باشد، باله دمی در این ماهی دو شاخه و رنگ بدن آن معمولا در طرفین طلایی و در پشت تیره است. ماهی کپور معمولی همه­ چیزخوار بوده و عمدتا از موجودات کف استخرها ماند لارو حشرات، نرم­تنان، سخت­ پوستان و کرم ­ها تغذیه می­ کند و در شرایط پرورشی جهت رشد بیشتر با غذای ترکیبی (از قبیل گندم، جو، سبوس گندم، آرد گندم، پودر ماهی، سبوس برنج، تفاله گوجه‌فرنگی، کنجاله سویا و تخم پنبه) یا کنسانتره تغذیه  می­ شوند. دهان آن کشویی بوده و قابل بیرون زدن است. ای ماهی در آب شیرین به سر برده و آب‌های گرم، آرام و پوشیده از گیاه را دوست دارد. ماهی کپور معمولی تا 48 سال عمر می­ کند.

این ماهی به دلیل مقاومت بالا در برابر تغییرات فیزیکوشیمیایی آب و به دلیل عادت همه­ چیزخواری و سریع­الرشد بودن از مهمترین ماهیان پرورشی محسوب می­ شود.

شرایط لازم برای پرورش:

انتخاب محیط مناسب برای پرورش ماهی کپور، به دلیل تاثیر آن بر روی رشد، تغذیه و تولید مثل ماهی‌ها حائز اهمیت است. برخی از شرایط محیطی که باید به آن‌ها توجه کرد عبارتند از:

دمای آب: دمای مناسب برای پرورش ماهی کپور بین 17تا 32 درجه است (بستگی به نژاد ماهی دارد معمولی، مجاری، چینی). نزدیک نگه ­داشتن دمای استخر به 25 درجه سانتی گراد باعث می‌شود تا طول دوره پرورش ماهی کوتاه‌تر باشد و سریع ­تر به وزن مورد نظر برسد. ماهی آبزی خونسردی است که دمای بدن او با محیط اطراف تقریبا برابر است، بنابراین متابولیسم بدن ماهی تحت تاثیر دمای محیط قرار دارد.

اسیدیته آب:  pH محیط برای پرورش ماهی باید بین 5/6 تا 9 باشد. اسیدیته در طول شبانه روز متغیر است و باید مرتبا اندازه گیری شود. pH  در عصر به حداکثر و در هنگام طلوع آفتاب به حداقل مقدار خود می‌رسد. برای جلوگیری از افزایش pH عصرها، در اوایل صبح مقداری آهک در آب می‌پاشند. افزایش pH  بیشتر از 9 و کاهش آن کمتر از 6 باعث آسیب به بافت‌های مختلف بدن ماهی از جمله آبشش‌ها می‌شود.

شوری آب: شوری تا 2 گرم بر لیتر برای ماهی کپور مناسب است، اما حداکثر شوری قابل تحمل برای ماهی 13 گرم بر لیتر است. اگر شوری آب بیشتر از 2 گرم بر لیتر باشد، رشد ماهی کند می‌شود.

سختی آب: سختی مناسب برای پرورش ماهی کپور بین 100 تا 400 میلی­ گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم است. افزایش سختی آب باعث می‌شود تغییرات pH آب کمتر باشد و خطر مسمومیت ماهی با فلزاتی از قبیل: سرب، آهن و جیوه کاهش می‌یابد. آب‌ها را از نظر سختی می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد:

آب‌های نرم: 0-75 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم آب‌های متوسط: 75-150 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم   آب‌های سخت: 150-300 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم   آب‌های خیلی سخت: بالای 300 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم

اکسیژن محلول در آب: اکسیژن عامل اصلی برای پرورش ماهی به حساب می‌آید. بهترین مقدار اکسیژن 5 تا 6 میلی ­گرم در لیتر است و نباید از 2 میلی­ گرم کمتر شود. غلظت اکسیژن کمتر از 1 میلی­ گرم در لیتر در صورت تداوم برای ماهی‌ها کشنده است. بیشتر تلفات به دلیل کمبود اکسیژن در طول شب و اوایل صبح اتفاق می‌افتد. در روز‌های گرم، شرایط استرس، ضعیف بودن ماهی‌ها و شرایطی از این قبیل، ماهی‌ها حساسیت بیشتری نسبت به کمبود اکسیژن دارند و باید مشکل کمبود اکسیژن در آب برطرف شود.

عدم گل آلودگی آب: گل ­آلود بودن آب موجب جلوگیری از نفوذ نور و کندی تولیدات بیولوژیک استخر می­ گردد. این مواد معلق به تدریج در کف استخر تجمع یافته و موجب افزایش رسوبات کف و کاهش عمق استخر می­ گردد. این مواد مشکلاتی برای ماهیان ایجاد میکند از جمله اینکه با ورود به آبشش ­ها و سطوح حساس بدن باعث اختلال در فعالیت­ های طبیعی بدن می­ شود .

تعداد و وزن مناسب رهاسازي: بسته به نوع پرورش و شرایط پرورش از 1000 قطعه در هکتار تا 10000 قطعه در هکتار در استخرهای خاکی با وزن اوليه 30-20 گرم، در استخرهای بتنی و پیش ساخته از 1 تا 10 ماهی در متر مکعب با وزن اولیه بالای 50 گرم مطلوب است و جهت رهاسازي كپور معمولي مناسب مي ­باشد.

طول دوره پرورش: دوره پرورش بسته به وزن رهاسازی ماهی از 4 ماه تا 1 سال متغیر بوده تا ماهيان به وزن حدود 1/5 كيلوگرم برسند.

آماده ­سازی استخر پرورش کپور:

در تکثیر و پرورش ماهیان گرمابی، فرایند آماده­ سازي استخرهاي پرورش ماهي يكي از فعاليت­ هاي اجرايي بسيار مهم است به طوری که در مزارع پرورش ماهيان گرمابي، زنجيره فعاليت ­ها از آغاز تا پايان و عرضه ماهي به بازار با این فعالیت رابطه­ ای تنگاتنگ دارد. بدون شك مشكلات فراوانی در کارهای عملياتي قبل از مرحله توليد ماهیان گرمابی یعنی در مرحله آماده­ سازي استخرهاي پرورش وجود دارد که با پیگیری فرایندهای آماده­ سازی مزارع ماهیان گرمابی، بر اساس اصول علمی قابل رفع است. فرایند آماده ­سازی استخر عبارت است از کلیه عملیاتی که قبل از کشت بچه ­ماهی در استخرهای خاکی انجام می ­شود. رعایت صحیح اصول آماده­ سازی استخرهای پرورش ماهیان گرمابی یکی از عوامل عمده در افزایش تولید كپور ماهيان است. مراحل آماده­ سازي به شرح زیر است:

عمليات خشك كردن استخرهاي پرورش كپور ماهيان:

 منظور از عمليات خشك کردن استخرهاي پرورش، کاهش میزان رطوبت خاک در فاصله زمانی بین دو فصل تولید و پرورش کپور ماهیان است به­ طوري‏كه هوا بتواند وارد فضاهاي بين خاك شود و عمليات تنفس خاك انجام شود. درحین این دوره، خـاک در معرض هوا قرار می­ گیرد و باعث افزايش ميزان اكسيژن و فزوني ميزان فعاليت­ هاي تجزيه هوازي و مواد آلي در كف استخرهاي پرورش كپور ماهيان می­ شود.

جمع ­آوری رسوب كف استخرهای پرورش:

جمع ­آوري رسوب كف استخرهاي پرورش ماهي به دلايل متعددي انجام مي­ شود. انباشته شدن مقدار زياد رسوب دركف استخرها مي­ توانـد سبب کدر شدن آب استخرهاي پرورش ماهي می­ شود. رسوب­ ها بنا به دلایل مختلفی در کف استخرهای پرورش ماهی انباشته می­ شود از جمله می توان به فرسايش ديوارهاي اطراف استخرهاي پرورش ماهي اشاره کرد. جمع شدن رسوب نرم در استخرهاي پرورش ماهي به دلایل مختلف نامطلوب است. اين رسوب مي­تواند در قسمت­ هاي عميق ­تر استخرها جاي گیرد و آن­ها را پر كند و از اين طريق سبب كاهش ظرفيت آب­گيري استخرهاي پرورش ماهي شود. لایه ­های لجن در استخرهاي پرورشي نبايد از 10 تا 15 سانتي­ متر بيشتر باشد. اگر عمق لجن بيش از اين مقدار باشد، بـوي نامطبوعـي ایجاد می­ کند. زماني كه لجن استخرها به 50 تا 70 سانتي­ متر برسد، لازم است كه لجن تراشیده و از استخر خارج شود. بهترين زمان خارج كردن لجن، فصل پاييز است. به­ طور كلي رسوب­ های نرم بايد قبل از آن که تجمع آن­ها باعث ایجاد لایه ضخیم و سخت شود، به صورت دوره­ای حركت داده شوند.

شخم و دیسک ­زنی استخرهاي پرورش:

شخم ­زني استخرهاي پرورش ماهيان گرمابي به منظور اصلاح، احيا و بهبود آنها انجام مي ­شود. عمليات شخم­زني باعث افزايش ميزان خشك شدن كف استخرها و همچنين باعث افزايش عمليات هوادهي، تسريع در تجزيه موادآلي و اكسيداسيون تركيبات نادر خاك مي­ شود. شخم ­زدن یکی از نکات مهم دیگر در فرايند مديريت آماده ­سازی استخرهای پرورش ماهی است. اصولا شخم­ زدن کف استخر پرورش ماهیان گرمابی به صورت سطحی انجام می­ شود. در مواقعی که ضخامت لجن کف استخرهای پرورشی زیاد باشد باید اقدام به برداشت لجن از کف استخر کرد. با انجام شخم، خاک کف استخر به ذرات ریز تبدیل می­ شود و در صورتی که از دیسک استفاده شود، ذرات خاک باز هم ریزتر می­ شود. در چنین شرایطی سطح برخورد خاک و هوا تا ۱۰ برابر افزایش می­ یابد و باعث تسریع عمل اکسیداسیون می ­شود. همچنین در ضمن این عمل، گازهای مسموم و محبوس در خاک استخر از جمله آمونیاک آزاد می­ شود.

آهك­ پاشي استخرهاي پرورش كپور ماهيان:

برای انجام عمليات آهك ­پاشي در مراحل قبل از توليد و پرورش كپورماهيان، از آهک زنده پودری به میزان 200-300 کیلو در هکتار به صورت دوره ­های 15 روز تا 1ماه در هنگام پرورش و 50-100 کیلو در هکتار به دیواره­ ی غذادهی به دلایل زیر استفاده می­ شود:

خنثي کردن pH خاك استخرها - افزایش ميزان قليائيت - تجزیه رسوب­ های لجنی - ضدعفونی کردن استخرها - تأمین کلسیم - ايجاد حالت بافری استخرها - با انجام اين كار ميزان حاصل­ خيزي استخرها افزایش می ­یابد و زمينه افزايش توليدات موجودات آبزی فراهم می ­شود.

عمليات بارورسازي استخرپرورش کپورماهیان:

بـه منظور رشد و توسعه موجودات پلانكتوني و بنتوزي استخرها، عملیات كوددهي با استفاده از کودهای حيواني و شيميايي انجام مي­ شود. قبل از آبگيري و ورود ماهيان به استخر به ازاي هر هكتار 1 تا 5 تن كود گاوي به عنوان كود پايه بسته به وضعیت کف استخر در هکتار به صورت شیرابه به استخر داده می­ شود. در طول دوره پرورش با توجه به شفافيت آب از كودهاي آلي (كودگاوي) و معدني (ازته و فسفاته) استفاده مي­ شود. از كود گاوي، روزانه بـه مقدار 100 كيلوگرم در هكتار و از كودهاي شيميايي (اوره و فسفات) به شرح زیر در هر مرحله ازكوددهي (هفته ­اي يك‌بار) به صورت محلول در روزهاي آفتابي استفاده مي ­شود:

کودهای نیتراته

 کود اوره با 46 درصد ماده مؤثر نیتروژن در حدود 44 کیلوگرم در هکتار، کود نیترات آمونیوم با 36 درصد ماده مؤثر نیتروژن در حدود 56 کیلوگرم در هکتار، کود فسفات آمونیوم با 16 درصد ماده مؤثر نیتروژن در حدود 125 کیلوگرم در هکتار، کود سولفات آمونیوم با 21 درصد ماده مؤثر نیتروژن در حدود 961 کیلوگرم در هکتار.

کودهای فسفاته

 کود سوپر فسفات با 21 درصد ماده مؤثر فسفر در حدود 9 تا 10 کیلوگرم در هکتار، کود فسفات آمونیوم با 48 درصد ماده مؤثر نیتروژن در حدود 4 تا 5 کیلوگرم در هکتار.

كود حيواني باید 24 ساعت قبل از مصرف، درحوضچه ­هاي فايبرگلاس خيسانده شود تا عملیات تخمير و تجزيه مقدماتي آن در خارج از استخر انجام و سپس بـه صورت محلول در آب (بدون تفاله) مصرف شود. کود پس از حل شدن در آب حوضچه با سطل در سطح استخرها پاشيده مي­ شود. در زمان بروز پدیده شکوفایی جلبکی و همچنین ابری بودن هوا باید از پاشیدن کود در استخرها خودداري کرد زیرا در زمان بروز این دو پدیده، میزان اکسیژن محلول در آب کم می­ شود و افزودن کود و تجزیه آن سبب کاهش بیشتر اکسیژن آب و در نتیجه خفگی ماهیان می ­شود. کود پایه به عنوان اصلی­ ترین عامل برای باروری اولیه استخرهاست. معمولا این کود باید قبل از آبگیری استخرها به طور یکنواخت در کف استخر پخش شود. وقتی درجه حرارت آب مناسب باشد و آبگیری استخر انجام شود، غذای طبیعی مورد نیاز بچه ماهیان تأمین می­ شود. بنابراین سرعت رشد هر روز افزایش می ­یابد. بهترین نحوه کوددهی، پخش یکنواخت كود در کف استخر خشک شده و چند روز قبل از عملیات آبگیری و ورود ماهی به استخر پرورش ماهی است. همچنین عملیات کوددهی ممکن است از طریق پخش کود به صورت کپه ­های بسیار کوچک انجام شود. علاوه براین روش ­ها، کود را می­ توان در ورودی استخرها و همراه با جریان آب وارد استخرهای پرورش ماهی کرد. به هیچ وجه نباید کود را با کامیون داخل استخر ریخت زیرا باعث انتشار آلودگی می­ شود و با مصرف مستقیم کود توسط ماهی، اثرات منفی به بار می ­آورد. همچنین بافت خاك نیز در اثر وزن كاميون بسيار فشرده می ­شود.

بهترین کود برای باروری استخر در زمان آماده سازی آن کود گاوی است زیرا دست­يابي به اين نوع كود آسان است. قابلیت حل شدن آن در آب تابع درجه حرارت،pH  آب و خاک، مقدار اکسیژن محلول و مقدار مواد آلی و معدنی موجود در آب است. مقدار آن با توجه به وضعیت آب 1 تا 5 تن در هکتار است.

کوددهی در مزارع پرورش ماهی در دو مرحله انجام می­ شود:

قبل از آبگیری (آماده سازی استخر) - بعد از آبگيري و مصرف تدریجی در طول دوره پرورش. در مرحله آماده­ سازی استخرها، پرورش ­دهندگان از کود خشک استفاده می­ کنند ولی در هر مرحله بعد از آبگیری، به صورت محلول استفاده می­ شود.

اگر آب و خاک دارای pH خنثی یا کمی قلیایی باشد، عمل جذب کودها بهتر انجام می­ شود ولی در خاک ­های اسیدی قابلیت جذب کمتر است. اگر خاک و آب استخر دارای pH اسیدی است، قبل از کوددهی باید آهک بریزیم و پس از چند روز عملیات کوددهی انجام شود. کود فسفاته را نباید همزمان با آهک در استخر استفاده کرد زیرا با آن ترکیب می­ شود و رسوب ایجاد می­ کند و از دسترس گیاه خارج می ­شود. فاصله زمانی 8 تا 15 روز بین آهک ­پاشی و پخش کود سوپر فسفات ضروری است. تركيبات اوره مي­ تواند به ميزان 200 تا 400 كيلوگرم در هكتار بر روي كف استخرهاي پرورش ماهي پخش شود. اين کار در ابتداي دوره به منظور افزايش سرعت تجزيه مواد آلي خاك انجام مي­ شود. تا چند روز بعد از استفاده از اوره، سنگ آهك پیشنهاد نمي­ شود زيرا سنگ آهك باعث افزايش pH می­ شود.

آبگیری استخرهای پرورش ماهی:

پس از تخليه و خشك كردن استخر، شخم و ديسك زدن بستر، آهك پاشي و دادن كود پايه، استخر قابل آبگيري است. اين امر اغلب در ابتداي بهار اتفاق مي ­افتد. آب استخرها بايد از منابع آبي مطمئن تأمين و فيلتر شوند. برای آبگیری استخرها باید حجم مورد نیاز را مشخص کرد.

 حجم آب مورد نیاز بر حسب مترمکعب برابر است با حجم هندسی استخر به ­علاوه حجم آب تلف شده.  آب تلف شده شامل آب تبخیر شده در زمان معین، مقدار آب نفوذ کرده در خاک رس و  پرت آبی یعنی نشت از طریق دیوارها و منافذ دریچه ­های خروجی است.

 به طور متوسط میزان تبخیر آب در تابستان در مناطق معتدل 1/5 تا 2 لیتر در ثانیه در واحد هکتار و در مناطق گرم 3 تا 4 لیتر در ثانیه در هکتار است.

اما میزان نفوذ پذیری بستگی به نوع خاک دارد. گاهی میزان نفوذپذیری را با میزان بارندگی­ های منطقه برابر می­ گیرند.

کیفیت آب:

کیفیت آب مورد استفاده، در تمام طول سال باید متناسب با نیاز استخرهای پرورش ماهی باشد و هیچ گونه منبع تغییردهنده کیفیت آب یا منبع آلوده ساز در منطقه وجود نداشته باشد. آب­ های زیرزمینی مانند آب چاه و چشمه دارای ترکیب و کیفیت تقریبا ثابت هستند ولی کیفیت آب­ های جاری و سطحی ممکن است تحت تأثیر عواملی تغییر کند. آب نهرها و رودخانه­ ها تا حد امکان نباید به طور مستقیم وارد استخرها شود زیرا ممکن است رسوب و مواد نامناسبی به داخل استخرها انتقال یابد. در مواردی که آب جاری دارای سابقه گل­ آلودی و سيلابی است باید از استخرهای رسوب ­گیر برای ته­ نشین­ سازی گل­ و لای و سایر مواد زاید آب استفاده کرد. به هر حال از بین تمامی آب­ ها، آبی که رنگ آن سبز متمایل به زرد باشد، بهترین آب است چون برای غنی ­سازی این آب ( از نظر غذای زنده شامل زی­ شناوران گیاهی و جانواری) نیازی به کوددهی زیاد نیست و در نتیجه هزینه تولید کمتر می ­شود.

زمان آب­گیری:

استخرها باید پنج تا ده روز قبل از کشت لارو کاملا پر از آب باشند و نسبت به کوددهی و غنی ­سازی اولیه آن اقدام شود. بنابراین اگر استخرها به مدت بیش­تری پر از آب باشد و سپس ماهی ­دار شود، مشکلات زیادی ایجاد می­ شود. معمولا زمان آب­گیری استخرها بستگی به شرایط اقلیمی منطقه دارد و تاریخ آب­گیری در هر استان با استان دیگر متفاوت است، اما استخر باید 15 تا 30 روز قبل از کشت ماهی کاملا آب­گیری شود.

سرعت آب­ گیری:

سرعت آب­ گیری استخر پرورش ماهی باید متناسب با گونه و کیفیت آب باشد. معمولا برای استخرهایی که در آن لارو ماهی کشت می­ شود، ابتدا نصف استخر آب­گیری می­ شود و بعد از این که روتیفر به اندازه کافی در آن به­ وجود آمد، نسبت به تکمیل آب­ گیری اقدام می ­شود. در مـورد استخرهایی که برای پرورش ماهی پرواری آب­گیری می­ شود، سرعت آب­ گیری باید طوری باشد که حداکثر در سه روز آب استخر تأمين شود.

عمق آب­ گیری:

میزان عمق استخرهای پرورش ماهی عامل بسیار مهمی در تعیین عمق قابل آب ­گیری است. در استخرهای نوزادگاه عمق آب 0/8 تا 1/5 متر، در استخرهای پرورش ماهی انگشت ­قد 1 تا 2 متر و در استخرهای پرواربندی 1/5 تا 3 متر به­ طور متوسط آب­ گیری می­ شود. عمق آب استخر رسوب­ گیر حداقل 3 متر است. یک تا دو هفته پس از پخش کود پایه می ­توان نسبت به آب گیری استخر اقدام کرد. آب ورودی باید با برق فشار ضعیف فیلتر شود تا از ورود تخم و لارو ماهیان هرز و درنده و نیز موجودات هزر و موذی دیگر جلوگیری شود. آب ورودی نباید گل­ آلود باشد و باید فاقد آلودگی باشد.

انواع غذای کپور

به طور کلی می­ توان خوراک ماهی کپور را در سایزهای زیر در مزارع تکثیر و پرورش استفاده نمود. خوراک ماهی از جمله مهم ترین عوامل تاثیرگذار در هزینه تمام شده ماهی بوده و کیفیت آن تأثیر زیادی در طول دوره پرورش و بازدهی مزارع پرورش ماهی دارد. مهمترین عامل در تشکیل غذای ماهیان اندازه و سایز و درصد پروتئین در جیره می ­باشد که مجموعا انرژی مورد نیاز ماهی را تأمین می ­کند.

 

ضریب غذایی:

مقدار کل غذای داده شده تقسیم بر مقدار افزایش وزن ماهی در یک دوره. یعنی اگر در استخر غذا دیگری نباشد و ما 500 کیلوگرم غذای دستی داده ایم و 100 کیلوگرم ماهی برداشت کرده باشیم ضریب غذایی این غذا 5 می­ باشد.

ضریب غذایی استخر:

در استخرهای خاکی پرورش نیمه متراکم که مقداری غذای طبیعی وجود دارد. مقدار غذای دستی داده شده تقسیم بر میزان تولید نهایی، ضریب غذایی استخر می ­باشد که اگر در این محاسبه ضریب غذایی استخر پایین تر از 2/5 باشد آماده سازی و تغذیه خوب بوده است. و اگر از 2/5 بالاتر بود غذای دستی زیادی استفاده شده و یا آماده سازی به خوبی انجام نشده است.

ضریب تبدیل غذا: هر غذایی برای ماهی یک ضریب تبدیل به گوشت دارد که در محاسبه مقدار تهیه آن غذا برای مقدار افزایش وزن ماهی باید مد نظر قرار گیرد مانند: جو و گندم ضریب تبدیل غذایی 5 دارد یعنی هر 5 کیلو گرم گندم تبدیل به یک کیلو افزایش وزن گوشت ماهی می شود. ( ضریب تبدیل غذایی گندم 5 ، سبوس برنج 15 ، شبدر و یونجه 30 ، سورگوم 25 ، آزولا و گیاهان دیگر آبزی حدود 60 است) غذاهایی که آب زیاد یا فیبر زیاد دارد ضریب آن بالاست.

عوامل موثر در ضریب غذایی استخر

اندازه غذا:

میزان و ابعاد و اندازه غذا بر اساس سن و مرحله رشد ماهی در نظر گرفته می شود تا ماهی به تناسب اندازه دهان خود بتواند با یک بار بازو بسته کردن دهان غذای کافی را بگیرد اگر غذا ریز باشد یا بزرگ مقدار انرژی مصرف شده ماهی برای غذاخوری بیشتر می ­شود و در رشد نهایی و وزن آن تاثیر می گذارد.

اکسیژن محلول:

اگر مقدار اکسیژن نرمال در استخر تامین باشد (5 میلی­ گرم برای آمور و 4 میلی­ گرم برای کپور) ماهی با اشتها غذا خورده و هضم می کند ولی اگر اکسیژن کم باشد یعنی از 3 میلی گرم در لیتر کمتر باشد باعث استرس در ماهی می­ شود که یا غذا نمی­خورد یا خوب هضم نمی­ کند.

تولید مثل:

اگر ماهی در شرایط مهیای تولید مثل قرار بگیرد غذای خورده شده را صرف رسیدگی به گنادهای جنسی کرده و این غذا منجر به افزایش وزن نمی­ شود.

ماهی های هرز:

هر چقدر ماهی هرز استخر زیادتر باشد علاوه بر ایجاد استرس و مشکل برای ماهی ­ها با مصرف غذای استخر باعث بالاتر رفتن ضریب غذایی استخر(کاهش بازدهی غذا) می ­شوند.

آرامش در استخر:

زمان غذا خوری ماهی ها باید از هر گونه تردد بی مورد روی دیواره ­ها و یا ایجاد سر و صدای زیاد که باعث استرس ماهی­ ها گردد خودداری شود. بخصوص ماهی­ های فیلتر کننده مانند فیتوفاگ که بسیارحساس و ترسو هستند و اگر در زمان غذا خوری فیتوفاگ که حوالی ظهر به اوج می ­رسد ایجاد استرس گردد تا مدتی از خوردن غذا خودداری می ­نماید.

 عوامل ثابت در غذا دهی:

1- زمان غذا دهی ثابت :

 اگر ساعت غذادهی منظم باشد ماهی به موقع و به آرامی و با حداقل صرف انرژی خود را به محل غذا رسانده و تغذیه نموده و سپس به دنبال غذای طبیعی استخر ( دسر غذا ) می­ رود ولی اگر زمان متفاوت باشد ماهی همیشه در حال انتظار غذا بوده و دنبال غذای طبیعی نمی­رود و هر وقت هم غذا گذاشته شد با سرعت و عجله و صرف انرژی زیاد خود را به حوالی محل غذا می­رساند معمولا حدود ۷ روز طول می­ کشد تا ماهی به زمان غذای خود عادت کند و هر روز به موقع حوالی محل غذا خوری حاضر شود. اگر یک روز در زمان مقرر نتوانستید غذادهی انجام دهید بهتر است در آن روز به طور کلی این کار انجام نشود زیرا با غذادهی درغیر از زمان ثابت همیشگی نظم غذادهی به ماهی به هم می ­خورد.

* تقدم و تاخر غذا: چون ماهی آمور علاقه زیادی به خوردن غذای خشک کپورمعمولی دارد باید ابتدا غذای آمور گذاشته شود و پس از آنکه ماهی آمور تغذیه نمود (2 ساعت بعد) غذای کپور گذاشته شود اگر فاصله کمتر باشد ممکن است بعضی از  آمورها که هنوز شروع خوردن علف نکرده ­اند به غذای کپور رو آوردند و اگر فاصله زیاد باشد ممکن است آموری که از علوفه تغذیه کرده است مجددا احساس گرسنگی کرده و به سمت غذای کپور برود. (تغییر زمان غذا دهی باید به تدریج و طی چند روز انجام شود. به­ طور کلی پیشنهاد می­ شود، در زمانی که تراکم بیشتر استخر کپور معمولی است، تعداد آمور کمتر از یک دهم تعداد کپور باشد و وزن رهاسازی نیز نصف کپورهای معمولی باشد. از طرفی هنگام محاسبه مقدار خوراک روزانه، تعداد آمور را به علاوه کپور کرده و سپس غذا محاسبه شود.

2- مکان غذا دهی ثابت :

 محل گذاشتن تشتک غذای کپور باید ثابت باشد ولی می توان به تدریج محل را تغییر داد.

3- کیفیت غذای ثابت:

نوع غذا باید ثابت باشد ولی اگر قصد تغییر غذا را دارید باید تغییرات به تدریج انجام شود تا ماهی متوجه تغییر نوع غذا نشد و همچنان به تغذیه آن ادامه دهد این تغییر می­ بایست در طی یک هفته و از 5 درصد – 10درصد – 20 درصد – 40 درصد – 60 درصد -  80 درصد و در نهایت 100 درصد صورت گیرد.

ایجاد شباهت ظاهری غذا نیز باید رعایت شود در روزهای اول درآوردن غذای جدید به شکل غذای قبلی مناسب تر است یعنی از ابتدای تغییر در روز اول آن 5 درصد را ، به شکل غذای قبلی درآوریم و به تدریج می­توان از میزان شباهت آن کاست تا در نهایت پس از تغییر غذا بصورت 100 درصد با شکل جدید برای ماهی قرار داد .

4- کمیت ( مقدار ) غذای ثابت:

بین دو بیومتری که اساس تعیین مقدار غذا را مشخص می­ کند باید مقدار غذا ثابت باشد مگر اینکه با تجربه بتوان مقدار غذا را بر اساس بیومس و رشد تقریبی ماهی تغییر داد.

تغذیه کپور معمولی:

شروع غذای دستی کپور بستگی به تراکم و وزن رهاسازی دارد. زمانی که ماهی به وزن بالای 10 گرم برسد غذای دستی باید شروع شود. هر چه بیومس بالاتر رود (چون به تدریج غذای طبیعی استخر که نقش غذای کامل را دارد کاهش می ­یابد) باید با افزایش تدریجی غذای دستی آنرا جبران نمود .

اگر بیومس کپور معمولی در هکتار زیر 700 کیلوگرم باشد فقط خوراک دستی گذاشته شود .

اگر بیومس کپور معمولی در هکتار از 700 تا 1200 کیلو باشد  75% خوراک دستی و 25% کارخانه ای

اگر بیومس کپور معمولی در هکتار از 1200 تا 1500 کیلو باشد 50% خوراک دستی و 50% کارخانه ای

اگر بیومس کپور معمولی در هکتار از 1500 تا 1800 کیلو باشد 25% خوراک دستی و 75% کارخانه ای

اگر بیومس کپور معمولی در هکتار از 1800 تا 2100 یا بیشتر باشد  100% غذای کارخانه ایداده شود.

در پرورش غیر متراکم بیومس پایین و در نتیجه غذا بیشتر به صورت طبیعی است .در پرورش نیمه تراکم بیومس متوسط و غذادهی به تناسب هم طبیعی و هم دستی است.

- جدول غذادهی در تراکم های رایج (1000-3000 قطعه ماهی در استخر خاکی)

 

- جدول غذادهی پرورش متراکم در استخرهای بتنی و پیش ساخته (4000< قطعه ماهی در هکتار)

نکات مهم در تغذیه کپور معمولی

اگر در بیومتری متوجه شویم که رشد کپور دچار نوسان است یعنی یکی بزرگ و یکی کوچک است نشان دهنده عدم کفایت سفره غذا می ­باشد. کپور باید در مدت ۲ ساعت غذایش را تمام کند اگر بعد از ۲ ساعت مقداری غذا باقی مانده است بیانگر زیاد بودن غذاست و اگر در 1/5 ساعت تمام شود نشان دهنده کم بودن غذاست ( پرورش نیمه تراکم ). در روزهای ابری اگر هوادهی نمی­ شود و اکسیژن کمتر ازحد مطلوب باشد باید قطع غذا شود چون در شرایط کمبود اکسیژن ماهی خوب غذا نمی­ خورد اما اگر دستگاه هواده اکسیژن مطلوب را تامین می­ کند می­توان نصف غذا را داد.

اهمیت کیفیت و ترکیب جیره غذای

کم یا زیاد شدن بیش از حد ماده خوراکی در جیره، موجب افت رشد ماهی می­ شود، زیرا این عمل باعث کاهش یا افزایش ماده مغذی در جیره می شود و به دنبال آن، در جذب دیگر مواد مغذی اختلال ایجاد می­ شود. درنتیجه، عملکرد ماهی تحت تأثیر قرار می­ گیرد. علاوه براین، بی­ دقتی در مصرف هریک از مواد خوراکی در واقع تعادل و توازن مواد مغذی جیره را به هم می ­زند و بر هضم و جذب آن­ها در بدن ماهی اثر می ­گذارد. عوامل مختلفی بر هضم و جذب و دفع مواد مغذی تأثیر می­ گذارد اما نوع خوراک، نسبت و ترکیب مواد خوراکی در جیره از مهم­ترین عوامل آن به شمار می­ رود. همچنین، تحقیقات نشان داده است که عواملی ازقبیل میزان پروتئین خام، انرژی هضم ­پذیر و فسفر در دسترس در جیره نیز از عوامل مهمی است که میزان رشد، بازده تبدیل خوراک و هضم پروتئین را تحت تأثیر قرار می ­دهد. بنابراین، دانستن این نکات باعث می­ شود که پرورش ­دهندگان ماهی هنگام خرید خوراک از کارخانه ­ها دقت کنند.

از مزایای خوراک شرکت دریا شیلان دز که موجب اعتماد پرورش ­دهنگان شده است عبارتند از: خوراک توسط کارشناس تغذیه فرموله می ­شود و ترکیب آن بالانس است. ذرات غذا به کمک آسیاب ­های قدرتمند به موادی با آردینگی میکرونیزه تبدیل گشته تا قابلیت هضم و جذب آن بالا رود و با استفاده از سیستم پخت های مختلف، ضمن از بین بردن آلودگی ­های احتمالی خوراک، شرایط ژلاتینه شدن نشاسته فراهم گشته که موجب افزایش قابلیت هضم خوراک، و در نهایت سبب کاهش ضریب تبدیل غذایی می­ گردد. بطور کلی افزایش سطح ایمنی ماهی و در نتیجه کم­ شدن بیماری ­ها و کاهش مصرف دارو، میانگین ضریب تبدیل پایین، سرعت رشد بالا و کوتاه شدن طول دوره پرورش و کیفیت بهتر لاشه ماهی از مزایای خوراک این شرکت است.